Θα δούμε τον κίνδυνο της υψηλής χοληστερόλης στο αίμα και τη σχέση της με τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Ενας σημαντικός κίνδυνος της υγείας μας, όπως όλοι πλέον γνωρίζουν, είναι η χοληστερόλη και γενικότερα τα λιπίδια (τριγλυκερίδια, LDL-χοληστερόλη).
Πριν 40 χρόνια περίπου εντοπίστηκε η στενή σχέση της υψηλής χοληστερόλης στο αίμα με την ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου. Από τότε μέχρι σήμερα εντοπίστηκαν και άλλοι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων, όπως το κάπνισμα, η υπέρταση, η παχυσαρκία, το άγχος, ο σακχαρώδης διαβήτης, η έλλειψη σωματικής άσκησης, κλπ. Παρ’ όλα αυτά όμως, μόνο το 50% περίπου του ατομικού κινδύνου στεφανιαίας νόσου μπορεί να αποδοθεί στους γνωστούς παράγοντες κινδύνου ενώ το υπόλοιπο 50% οφείλεται σε παράγοντες που δεν γνωρίζουμε.
Τι ζημιά προκαλεί όμως στα αγγεία η χοληστερόλη; Η χοληστερόλη συσσωρεύεται στα τοιχώματα των αρτηριών που μπορεί σταδιακά να στενέψουν. Καθώς οι αρτηρίες στενεύουν, η ροή του αίματος προς την καρδιά μειώνεται. Έτσι η καρδιά αναγκάζεται να δουλεύει πολύ πιο έντονα, ιδιαίτερα σε ώρα άσκησης ή υπερδιέγερσης, προκαλώντας πόνο στο στήθος, την επονομαζόμενη στηθάγχη. Οταν μια αρτηρία που είναι ήδη στενωμένη φράξει εντελώς, εμποδίζοντας τη ροή του αίματος προς την καρδιά, τότε γίνεται το έμφραγμα του μυοκαρδίου. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα συνδέονται περισσότερο με το είδος των λιπαρών που καταναλώνουμε και λιγότερο με τη χοληστερόλη που παίρνουμε απ’ ευθείας από τα τρόφιμα.Υπάρχουν τρία είδη λιπαρών: κεκορεσμένα, πολυακόρεστα και μονοακόρεστα.
Κεκορεσμένα λιπαρά είναι αυτά που έχουν τη τάση να αυξάνουν τη χοληστερόλη του αίματος. Βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες στα λιπαρά κρέατα, τις σκληρές μαργαρίνες, στα γαλακτοκομικά προϊόντα όπως το βούτυρο, τα τυριά και η κρέμα γάλακτος καθώς και στα έτοιμα γλυκά, κέϊκ και μπισκότα. Πολυακόρεστα είναι τα λιπαρά που βοηθούν στη μείωση της χοληστερόλης του αίματος. Βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες σε ορισμένα φυτικά έλαια όπως το ηλιέλαιο, το σογιέλαιο και το αραβοσιτέλαιο και στις μαργαρίνες ή άλλα προϊόντα που γράφουν στη συσκευασία τους “υψηλό σε πολυακόρεστα” καθώς και σε λιπαρά ψάρια. Τα μονοακόρεστα λιπαρά δεν αυξάνουν τη χοληστερόλη του αίματος και σε ορισμένες περιπτώσεις βοηθούν και στη μείωσή της. Βρίσκονται κατ’ εξοχήν στο ελαιόλαδο.
Ποιές είναι οι φυσιολογικές τιμές των λιπιδίων στο αίμα μας; Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας (ESC) η ολική χοληστερόλη δεν πρέπει να ξεπερνά τα 200 mg/dl η δε LDL-χοληστερόλη (“κακή”) τα 135 mg/dl (< 70-100 σε άτομα με γνωστή στεφανιαία νόσο) ενώ ο κίνδυνος αυξάνει κατακόρυφα για τιμές ολικής χοληστερόλης πάνω από 300 mg/dl και για την LDL-χοληστερόλη πάνω από 215 mg/dl. Οσον αφορά τα τριγλυκερίδια αυτά δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 150 mg/dl η δε HDL-χοληστερόλη (“καλή”) να είναι πάνω από 40 mg/dl.
Ας δούμε πιο συγκεκριμένα ποιές τροφές μπορούμε να καταναλώνουμε άφοβα, ποιές επιτρέπονται με μέτρο και ποιές θα πρέπει να αποφεύγουμε.
1. Δημητριακά: Συνιστώνται το απλό ψωμί και το ολικής αλέσεως, ζυμαρικά, φρυγανιές, ρύζι ενώ πρέπει να αποφεύγονται κρουασάν και τσουρέκια.
2. Γαλακτοκομικά: Συνιστώνται αποβουτυρωμένο γάλα Light (0-2%), άπαχα τυριά (πχ. ανθότυρο), άπαχο γιαούρτι 2%, ασπράδι αυγού (όχι ο κρόκος του), εάν όμως θέλετε να φάτε πλήρες αυγό μπορείτε να τρώτε 1-2 αυγά την εβδομάδα. Να αποφεύγονται το πλήρες γάλα, συμπυκνωμένο ή/και φυσικό, κρέμα γάλακτος, υποκατάστατα γάλακτος, ολόπαχα τυριά (φέτα, κίτρινα τυριά(!!) όπως τα διάφορα κασέρια), ολόπαχο γιαούρτι, παγωτά, σαντιγύ.
3. Κρέατα: Συνιστώνται κοτόπουλο (το ψαχνό κρέας χωρίς πέτσα), γαλοπούλα, μοσχάρι, κυνήγι, κουνέλι, αρνάκι γάλακτος (ψαχνό), συκώτι μοσχαρίσιο το πολύ δύο φορές τον μήνα. Να αποφεύγονται λουκάνικα, σαλάμια, εντόσθια γενικώς, πέτσα πουλερικών, πάπια, χήνα.
4. Ψάρια – Οστρακοειδή: Συνιστώνται ψάρια χωρίς το δέρμα τους (σχάρας, στον ατμό, καπνιστά), στρείδια, λαδερά ψάρια όπως ρέγγα, σαρδέλες, τόννος, σολομός, σκουμπρί. Να αποφεύγονται παστά, τηγανιτά ψάρια, οστρακοειδή, γαρίδες, αστακοί, αυγοτάραχο (ταραμάς), καλαμάρια.
5. Λίπη – Έλαια: Να προτιμώνται τα έλαια πλούσια σε πολυακόρεστα πχ. ηλιέλαιο, αραβοσιτέλαιο και τα έλαια πλούσια σε μονοακόρεστα πχ. ελαιόλαδο, μαλακές μαργαρίνες (μη υδρογωνομένες). Να αποφεύγονται βούτυρο, λαρδί, λίπος ψητού, υδρογονωμένα λίπη, λάδια απο τηγανιές.
6. Γλυκά – Ζαχαρώδη: Να προτιμώνται κομπόστες, φρουί-ζελέ, λουκούμια, μαντολάτο, γλυκά του κουταλιού. Επιτρέπεται με μέτρο ο χαλβάς, το ταχίνι και οι σοκολάτες υγείας ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται σοκολάτες γάλακτος/γεμιστές, καραμέλες, φοντάν, γλυκά με καρύδα, παγωτά, τούρτες, έτοιμα γλυκά του εμπορίου (ιδίως τα συσκευασμένα), μπισκότα, σαντιγύ, γλυκά με πολύ ζάχαρη.
7. Φρούτα – Λαχανικά: Επιτρέπονται όλα εκτός από μπανάνες, σύκα, σταφύλια και πατάτες τηγανιτές ή ψητές που θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο.
8. Ποτά – Κρασιά: Επιτρέπονται χυμοί φρούτων χωρίς ζάχαρη, τσάι, καφές ενώ με μέτρο τα οινοπνευματώδη, η σοκολάτα ρόφημα, χυμοί ζαχαρούχοι, αναψυκτικά.
9. Διάφορα άλλα τρόφιμα που θα πρέπει να αποφεύγονται είναι οι συνηθισμένες κρέμες σαλάτας (dressing), μαγιονέζα, σάλτσες κρεμώδεις ή κρέμες τυριών του εμπορίου (sauce), σάλτσες με κρέμα γάλακτος.
Συμπερασματικά, για την ελάττωση της χοληστερόλης αίματος πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην αποφυγή των κεκορεσμένων λιπών (ζωϊκά λίπη, βούτυρο, παγωτά, πλήρες γάλα και παράγωγα αυτού ιδιαίτερα των κίτρινων τυριών) και προτίμηση των πολύ- ή μονοακόρεστων λιπών (ελαιόλαδο, ηλιέλαιο, αραβοσιτέλαιο). Να προτιμάτε το ψάρι αντί του κρέατος και το ελαιόλαδο από όλα τα λάδια. Εφαρμόζοντας τα παραπάνω στη διατροφή σας, σε συνδυασμό με τον έλεγχο του σωματικού βάρους, την αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών και της σωματικής άσκησης με παράλληλη μείωση της κατανάλωσης αλατιού, αλκοόλ και του καπνίσματος, θα ελαττώσετε στο ελάχιστο το κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα.
Τέλος, αν παρά τα προληπτικά μέτρα και τις σχετικές δίαιτες δεν καταφέρετε να φτάσετε στα επιθυμητά επίπεδα, τον λόγο θα έχουν τα φάρμακα, διότι δεν θα είναι πρόβλημα διατροφής αλλά του ίδιου του μεταβολισμού σας στον οποίο μπορούμε να παρέμβουμε μόνο φαρμακευτικά με τις “θαυματουργές” στατίνες (Atorvastatin, Rosuvastatin, Simvastatin, Pitavastatin, Pravastatin ecc.) και τους έτοιμους συνδυασμούς τους (με την Ezetimibe: όπως Liptruzet, Inegy).